DOKUMA KUMAŞ

DOKUMA KUMAŞ

İlk insanlar kendilerini dış etkilerden korumak için hayvan postlarına sarınıyorlardı.Dokuma fikrinin, hayvan kuyruklarının uzun olan kıllarını elleriyle örerek hayvan koşumları yapma çabasıyla ortaya çıktığı tahmin edilmektedir.
Medeniyet ilerledikçe ihtiyaçlar da çeşitlendi ve arttı. Giyimde kullandıkları postların yerini, yün liflerinden yapılmış basit örgüler almaya başladı. İnsanlar yün liflerini tabii renkleriyle kullandıkları gibi zamanla çeşitli renklere boyayarak tesirini arttırma yolunu buldular.Maksatlarına en uygun gelen hayvanın, koyun ve keçi olduğunu anlayarak üretime önem verdiler.Bunları bitkisel lifler, yani pamuk, keten, kenevir üretimi takip etti.
Dokumacılık sanatının ve insan zevkinin gelişmesinde çok büyük rolü olan bir dokuma maddesi de ipektir. İpek lifleri özellik ve değer bakımından diğer bütün liflerin üzerinde önemli bir yer tutar.
Ayrıca ipek, istihsalinin sınırlı ve güç oluşu verime ve dolayısıyla fiata tesir ettiğinden elde edilmesi zor, hatta lüks bir dokuma maddesi niteliğini uzun zaman muhafaza etmiştir. Bu yüzden uzun ve zahmetli araştırmalar neticesinde bilginler tabii ipeğe benzeyen suni ipeği bulmuşlardır. Bu çalışmaları suni yün ve diğer sentetik dokuma maddelerinin bulunuşu takip etmiştir.
Dokumacılığın gelişmesiyle beraber menşei madeni olan pek çok maddeler de dokuma maddesi olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bunlar bazen parıltılarından süsü olarak, bazen de diğer liflerden farklı özellikleri yüzünden ihtiyaç maddesi olarak endtüstride yer almıştır.

PAMUKLU KUMAŞLARIN SINIFLANDIRILMASI

DÜZ DOKUMALAR
Pamuklu Bez: Atkı ipliğinin çözgü ipliğini bir alttan ve bir üstten geçmesi suretiyle elde edilen düzgün dokunuşlu kumaşlardır. Üzerinde zerafet sayılacak hiçbir desen bulunmaz. Kenevir ve ketenden yapılan bezlere nazaran daha az dayanıklı, fakat onlardan daha ucuzdur. Beyazlatılmış veya ham, ekseriyetle de renkli ipliklerle damalı olarak dokunurlar.

Basma: Zemini düz olup üzerlerine çeşitli renkte ve büyüklükte desenler basmak suretiyle elde edilen pamuklu dokumalara “basma” denir.
Hassa: Bez armür üzerine sık dokunmuş dayanıklı bir bezdir. Arzuya göre çok fazla apreli olarak da hazırlanır.
Kalın Patiska: Bunun ince ve sık dokunuşlu cinsleri de vardır. Aprelendikleri zaman çok sağlam görünürler.
Perkal: Çok sık dokunmuş pamuklu bezdir.Özel bir apresi vardır.
Opal: Pamuktan dokunmuş gayet ince ve düzgün bir kumaştır. Opal genel olarak havsız durumdadır.İnce ve oldukça seyrek bir şekilde dokunması bunu diğer kumaşlardan ayırır. Yumuşaktır.Vücudu tahriş etmediklerinden bebek çamaşırları yapmaya çok elverişlidir.
İnce Patiska (batist) ve ince Keten Bezi (linon): Bunlar tafta gibi düzgün dokunuşlu, çok az apreli hafif kumaşlardır. Özel şekilde aprelenmiş ve silindirden geçirilmiş merserize keten bezi, ipek gibi parlak bir görünüşe sahiptir.
Tülbent, Muslin ve Organdi: Bunlar sıkça dokunmuş, ince esnek ve seffaf bezlerdir.
Tülbent oldukça sık dokunmuş, seffaf ve apresiz bir dokumadır.Şifon gibi dökük bir duruşu vardır.
Muslin, iplikleri kıvrak, pürüzsüz, ince ve düzgün dokunmuş kumaştır.
Patron Muslin: Siyah ve beyaz renkte dokunmuş olabilir. Elbiselerde yardımcı malzeme olarak, şapkacılıkta, modellerin çıkarılmasında kullanılır.
Tarlatan: Muslinden daha ince ve döküktür. Muslinin kullanıldığı yerlerde kullanılır.
Organdi: Tülbent gibi oldukça sık dokunmuş şeffaf bir kumaştır. Müslinden az tülbentten çok parlaktır. Kırılabilir şekilde aprelidir.
Mermerşahi:Tülbentten kalın, kasarlı ince bir bezdir.Genel olarak dokunduktan sonra beyazlatılır
Gaz: Tülbentten çok daha seyrek dokunur.Ona göre biraz aprelidir. Dayanıklılığı tülbetten fazla, muslinden azdır.
Gipür ve tül: Bunlar kullaılacakları yerlere göre az veya çok apreli ağ şeklinde konunmuş, ince ve parlak dokumalardır. Bu cins dokumalar garnitür ve elbise yapılmasında mobilyacılıkta fazla miktarda kullanılır.
Margizet: Jorjete çok benzer. Pamuktan bez armürle oldukça ince bir surette dokunur. Genel olarak emprime edilmiş bir vaziyette görülen bu cins kumaşlardan bilhassa yazlık elbiseler yapılır.
Jorjet: İpliklerinin fazla bükülmüş olmasından dolayı oldukça bürümcüklü bir görünüşte olan ve bez armürle dokunan bir kumaş çeşitidir. Muhtelif desenlerde emprime yapılmış jorjetlerden, ince olmaları sebebiyle yazlık kadın elbiseleri yapılır.
Etamin, kaneva: Bunlar oldukça parlak atkı ve çözgü iplikleriyle yüzeyinde gözler teşkil edecek surette dokunan kumaşlardır.
Bilhassa işlemecilikte önem kazanan kan*******ar seyrek ve sık olmak üzere iki şekilde dokunur.

KRUVAZE DOKUMALAR
Kutil: Çok sık ve sağlam dokunmuş bir cins kumaştır. Bu kumaş bazen düz, bazen de çeşitli renklerde çubuklu dokunur. Buna kumlu bir görünüş vermek için kumaş evvela buharlama işlemine tabi tutulur. Sonra aprelenir.Bu cins kumaşlar saf pamuktan dokunursa da ketenle karışık dokunmuş kutiller de vardır.Bunlar minder, yastık örtüsü yapılmasında faydalanıldığı gibi bazen, istor, perde, çadır ve elbise yapılmasında kullanılır
Serj (şayak) Kruvaze kumaşlar: Bu cins kumaşlar damarlı veya çizgili olarak dokunur. Astar olarak, kanepe örtüsü olarak kullanılır.
İnce Saten: İpek apresi verilmiş parlak ve dökük kumaştır.Eni az olanlar hafif ve ipekli kumaşlar yerine satılır. İyi cinsleri erkek elbiselerinde, paltolarda astar olarak kullanılır. Bundan mobilyacılıkta da faydalanılır.

Saten Serj ve işlemeli saten: Hafif ipek apresi verilmiş, her renkte dokunan ve elbise astarı olarak kullanılan bir kumaştır.

Çin Sateni: Sağlam ve yalnız siyah renkli olarak dokunan ve sadece erkek elbise ve paltolarında astar olarak kullanılan bir kumaştır, pahalıdır. Pamuk ve yün iplikleri karıştırılarak yapılmış fantezi isimler altında satılan kumaşlar bunun yerine kullanılır.

Lustrin: Bunun bir yüzüne cilalı bir apre yapılmış olduğundan parlak bir görünüşü vardır.Çeşitli renklerde boyanmış olarak hazırlanır.
Finet: İnce şayak dokuma bir kumaştır. Tersi az veya çok tüylüdür.
Pike: Kumaşın yüzü şayak gibi dokunmuş fantezi şekillidir. Tersi biraz havlıdır. Bebek kundakları, çocuk elbiseleri ve garnitürler yapılmasında çok kullanılır. Farklı enlerde kullanılanları mobilyacılıkta da faydalanılır.

YUMUŞAK VE YÜN GİBİ GÖRÜNÜŞLÜ OLAN HAVLI KUMAŞLAR
Fanila: Düz, beyaz veya renkli çigili bir dokuma çeşitidir.
Uatin ve Molton: Molton gevşek dokunmuş tersi kumaşın kalitesine göre az veya çok havlı, yumuşak, yünlü veya pamuklu bir kumaştır. Uatin, Elbisenin astarıyla kumaşın arasına konan atılmış ve bastırılmış yün, pamuk veya ipekli bir kumaştır.
Kadife: Yüzünde tamamen veya kısmen az veya çok yükseklikte tüy (hav) veya sık kıvırcık halinde halka bulunan zemini düz bir kanevadan ibaret olan pamuklu kumaşlardır.

Düvetin ve Velütin: Aynı isimdeki ipek dokumalar taklit edilerek yapılmış çok kısa havlı, yumuşak, yıkanabilir ve ucuz pamuklu kumaşlardır. İnce, fitilli, çizgili ve emprime olanlar daha ziyade elbise ve sabahlık yapılmasında kullanılır.

İPEKLİ KUMAŞLAR
Taftalar: İki yüzü de birbirinin aynı olan bez armür üzerine dokunmuş perdahlı bir kumaştır. Dokuması çok basittir. Çok gergin iplik dizileri üzerinde teller fevkalade muntazam şekilde birleşmiş olarak görülür.
Kamelyon, Fay, Muare, Luizin, Payet, Ponje, Fular, Florans gibi çeşitleri vardır.
Serj ve diyagonaller: Serj veya diyagonal bir dokuma çeşitidir. Çözgü iplikleri atkı iplikleriyle yapılmak istenen desene göre 1/3, ¼ veya diğer bir oranda kesiştirilmek suretiyle elde edilir. Üstte kalan ipliklerin uzunluğunca diyagonal bir görünüş hasıl olur.Bu dokunuş tarzı kumaşın sağlamlığına tesir etmez. Bu şekilde birçok değişik kumaş çeşitleri elde edilmiş olur.
Kruvaze, tersi ve yüzü düzgün serj tarzında dokunmuş bileşik bir kumaştır.
Sura, Atkı iplikleri diyagonal şekilde dokunmuş, düz veya perdahlı görünüşlü bir kumaştır.
Satenler: Saten, serj dokumanın bir çeşidi olup, tanesiz, düz ve çok parlak yüzeyli bir kumaştır. İplikler birbiri üzerine ve kumaşın her iki yüzünde çok sık olarak dokunmuştur. Satenlerin cinsi kullanılan ipeğin miktarına göre değişir.
Saten düşes, kalın, duruşunu muhafaza eden en iyi cins satendir. Daima pahalı bir kumaştır, boyanmış ipliklerle dokunur.
Serbest saten, Çok yumuşak, çok parlak, tersi hafif dişli olup, dokunduktan sonra boyanan bir kumaştır.
Şarmöz, Kalın, diğer cinslere nazaran daha az parlak, çok dökük bir cins satendir. Atkı ipliklerinden biri Kreplerde olduğu gibi çok bükümlüdür.
Krep saten, Buna “bengal” de denir. Parlak çok dökük bir kumaştır
Saten döliyon, adi satenden biraz daha mat, serj dokumalı, atkı iplikleri çok sıkıştırılmış bir kumaştır. Boyanmış ipliklerle dokunur.
Şarjan saten,Şanjan tafta gibi iki renkli ipekle yapılır. Pek sağlam değildir.

Armürler: Dokuma tezgahlarında kullanılan yardımcı parçalarla dokunan kumaşlardır.
Armür, Sık dokunmuş, atkı iplikleri şekil vermede bilhassa enlemesine düzgün damarlar teşkil etmede önemli rol oynayan bir kumaştır.
Rips, Yüzeyinde yan yana dizilmiş ve kumaş boyunca seri halinde çubuklar bulunan parlak yüzeyli bir kumaştır. Bu çubukları teşkil eden ipliklerin diğer dokumalara nazaran daha gevşek bir halde olması sebebiyle temas ettikleri düzgün olmayan yüzeylere takılarak, kumaş çabucak bozulur.
Grogren ve Otoman, atkı iplikleriyle, kumaşın uzerinde aynı istikamette teşkil edilen kabarık çizgilerle tanınan kalıp ipekli dokumalardır.
İpek dra, ipek kaşmir ve dublfas, Oldukça kalın, küçük taneli görünüşlü, bir yüzü saten diğer yüzü tafta dokunuşlu bir kumaştır.

Kadifeler: Yüzünde tamamen veya kısmen veya çok yükseklikte sık tüy veya sık kıvırcık halka meydana gelecek surette dokunan havlı ipekli kumaşlardır.
Kısa havlı kadifeler, tersi saten olan kadifeler, frize kadifeler, kuzey kadifeleri, tüysüz kadifeler (kemha) gibi çeşitleri vardır.
Krepler: Bükülmüş ipek ipliğinden bez armürle dokunan ince kumaşlara krep adı verilir. Kreplerin iplikleri bükümlü olmasından dolayı bürümcüklü bir görünüşü vardır.Kumaş tel tel söküldüğü zaman serbest kalan iplikler bükülmeye başlar.
Fransız krepleri, gayet iyi bükülmüş çözgü ve atkı iplikleriyle dokunur ve sonra sıcakta deri kaplı silindirlerle aprelenir.
İngiliz krepleri, Fransız krepleri gibi dokunursa da kullanılan ipek iplikleri biraz daha kalın ve gevşek bir kumaştır.
Çin krepleri, ham ipekten yapılmış çözgü iplikleriyle fazla bükülmüş atkı ipliklerinden meydana gelir.Bundan dolayı krep döşinin diğer kreplerden daha dalgalı bir görünüşü vardır.Kumaş haline geldikten sonra boyanır ve fazla telleri temizlenir. Bu işlemlerle çözgü iplikleri parlak ve esnek bir hal alır. Atkı iplikleri ise bilakis kumaşı büzer, buruşturur ve darlaştırır.
Avrupa krepdöşini,Doğu krepdöşinlerine nazaran daha ince, hafif ve daha muntazam görünüşlü ve parlaktır.
Krep şap, şap ipeğinden yapılmış ve az gofreli bir cins krep döşindir. Adi kreplere nazaran daha ucuzdur.
Krep jorjet, Atkı ve çözgü ipliklerinin fazla bükümlü olmasından dolayı oldukça bürümcüklü bir görünüşte olan kumaşlara “jorjet” denir. Krep jorjet mat bir kumaş çeşitidir.
Krep Maroken, çok kalın bir çins krep döşindir. Atkı iplikleri kalıp olup,pamuk, yün veya ipekten olabilir.
Burret, ipek deşeleriyle dokunan dişli görünüşte, elde buruşan, kalın, yumuşak ve çok kullanışlı bir kumaştır.
Bürümcük, ham ipeğe çok az ketep ipliği karıştırılarak bez dokuma tekniğine göre yapılan bir kumaştır. İnce seyrek dokulu krepon görünüşündedir. Eskiden iç çamaşırları, yatak çarşafları bürümcükten yapılırdı.

Gazlar: Çözgüleri çift iplik olurp birbirine dolanarak hasıl ettikleri aralıklardan muntazam mesafelerde atkı ipliği geçirilmek suretiyle elde edilen ince seyrek ipek kumaşlardır.İlk defa Suriye’nin Gaza şehrinde dokunan bu nevi kumaşlara dokunduğu yerin adına bağlı olarak “Gaz” adı verilmiştir. İnce, seyrek, hafif ve parlak bir kumaş olan gazların düz, çubuklu, damalı, benekli ve jakarlı gibi muhtelif cinsleri vardır.
Tüller: Az veya çok bükümlü ipek naylon iplikleriyle ağ şeklinde dokunmuş bir kumaştır. Tüllerin enleri diğer kumaşlardan daha fazladır. Değişik görünüşe sahip çeşitli tüller vardır. Tül file, tül grek, tül gipür, tül dantel, tül Brüksel gibi.
Çok hafif ve ince olan düz düllere illüzyon denir. Bu cins tül geniş olarak fazla miktarda dokunur. Elbise ve konfeksiyonlarda, küçük parçalar halinde kesilerek de vualet olarak şapkalarda kullanılır.

YÜNLÜ KUMAŞLAR
Yünlü kumaşları üç grupta inceleyebiliriz.
1-Zemini düz, havlı yünler
2-Çeşitli tekniklerle dokunmuş yünlüler
3-Fantezi yünlüler

Zemini Düz Havlı Yünler:
Dra, Düz yünlülerin en tiğik örneğidir. Bez armür üzerine dokunmuş, tüylendirilmiş, özel bir aletle ezilmiş, bu suretle özel bir apre kazandırılmış bir kumaştır. Pahalı bir kumaştır. Ucuz cinslerinin atkı iplikleri pamuktan olup yeni yünden, artık yünlerden ve çuha kırpıntılarından patiska üzerine yapıştırmak suretiyle de yapılır.
Çuha, dranın kalın ipliklerle dokunmuş şeklidir. Ucuz erkek elbiseleri, masa örtüleri yapılmasında kullanılır.
Asker çuhası, Kaba ve hafif keçeleşmiş şekildedir. Asker elbiselerinin yapılmasında kullanılır.
Amazon Çuhası, Amazon çuhası ise iyice yatırılmış uzun kılları olan ince ve dökük bir kumaştır.
Bunlar dışında zemini düz havlı yün kumaşlardan bazıları, kastor, muflon, fötr, lodendir.

Çeşitli tekniklerle dokunmuş Yünlüler:
Serj (şayak) İnce, sık, tersi yüzünden aynı olarak dokunmuş iki yüzü de ince damarlı bir kumaştır.
Gabardin: Serjden daha kalındır. Tersi ve yüzü aynı olup damarları mütebarizdir.Dokusunun sık ve çapraz oluşu dolayısıyla kolay su geçirmediği için, manto, pardösü ve yağmurluk gibi giyecek eşyası yapılmasında kullanılır.
Aba: Geniş, kaba bir serjdir. Dokunulduğunda sert bir his bırakır.
Bengalin ve Poplin: Havsız, ince, sık kumaşlardır. Kumaşın eni istikametinde küçük damarları vardır. Bu kumaşlar çok sağlam fakat pahalıdırlar.
Rips: Poplin gibi fakat ondan daha kaba ve sert bir kumaştır
Yün Saten: genel olarak siyah renkte dokunur .
Alpaga: Kuru, parlak görünüşlü tiftik karıştırılarak dokunan çok güzel bir kumaştır. Yazlık elbiseler yapılmasında kullanılır
Merinos: Çapraz dokunmuş, kalın sağlam bir kumaştır
Etamin ve Yün vual: Bunlar hafif, fantezi, çok ince yazlık kumaşlardır.
Yukarıda farklı birçok kumaş çeşidinden kısaca bahsettik. Bunlar dışında çok çeşitli kumaşlar teknoloji ve moda geliştikçe üretilmekte ve firmaların verdiği özel isimlerle de piyasaya sürülmektedir